Sự khác biệt giữa trẻ tự kỷ và trẻ thiểu năng trí tuệ

Trẻ tự kỷ (rối loạn phổ tự kỷ – Autism Spectrum Disorder) và trẻ thiểu năng trí tuệ (Intellectual Disability) là hai nhóm trẻ gặp khó khăn về phát triển. Nhưng chúng không phải là một và có nhiều điểm khác biệt quan trọng.

Hiểu rõ sự khác biệt này là cần thiết để xác định cách tiếp cận giáo dục, trị liệu và hỗ trợ phù hợp cho từng trẻ.

1. Định nghĩa

1.1. Trẻ tự kỷ

Rối loạn phổ tự kỷ (ASD) là một tình trạng phát triển thần kinh kéo dài suốt đời. Ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp, tương tác xã hội và hành vi.

Trẻ tự kỷ thường biểu hiện các hành vi lặp lại và sở thích hạn chế. Dù có những khó khăn, nhiều trẻ tự kỷ vẫn có trí thông minh bình thường hoặc thậm chí vượt trội trong một số lĩnh vực nhất định.

1.2. Trẻ thiểu năng trí tuệ

Thiểu năng trí tuệ (Intellectual Disability) là một tình trạng trong đó trẻ có trí tuệ dưới mức trung bình. Trẻ thường gặp khó khăn trong việc thực hiện các kỹ năng hàng ngày.

Trẻ thiểu năng trí tuệ thường có chỉ số IQ dưới 70 và gặp trở ngại trong việc học, tự lập và hòa nhập xã hội.

2. Nguyên nhân

2.1. Nguyên nhân trẻ tự kỷ

Rối loạn phổ tự kỷ không có một nguyên nhân cụ thể, nhưng các yếu tố sau được xem là liên quan:

• Di truyền học: Một số gen có thể làm tăng nguy cơ mắc tự kỷ.
• Yếu tố môi trường: Tiếp xúc với hóa chất, biến chứng trong thai kỳ hoặc sinh non có thể là yếu tố nguy cơ.
• Bất thường trong não bộ: Sự phát triển không bình thường của một số vùng não ảnh hưởng đến cách trẻ xử lý thông tin và tương tác xã hội.

2.2. Nguyên nhân trẻ thiểu năng trí tuệ

Các nguyên nhân chính gây thiểu năng trí tuệ thường bao gồm:

• Di truyền: Hội chứng Down, hội chứng Fragile X, hoặc các rối loạn di truyền khác.
• Các biến chứng thai kỳ: Nhiễm trùng trong thai kỳ, thiếu oxy khi sinh hoặc chấn thương não.
• Thiếu dinh dưỡng: Dinh dưỡng kém trong thời kỳ thai nghén hoặc đầu đời.
• Tiếp xúc với chất độc hại: Tiếp xúc với rượu, ma túy hoặc hóa chất độc hại trong thai kỳ.

3. Dấu hiệu và triệu chứng

3.1. Dấu hiệu trẻ tự kỷ

• Khó khăn trong giao tiếp: Chậm nói, không đáp lại khi được gọi tên, hoặc sử dụng ngôn ngữ không phù hợp.
• Khó khăn trong tương tác xã hội: Trẻ ít hoặc không thể hiện cảm xúc, không quan tâm đến người khác, hoặc khó xây dựng mối quan hệ.
• Hành vi lặp lại: Xoay tròn đồ vật, vỗ tay, hoặc thực hiện các thói quen cố định.
• Sở thích hạn chế: Quan tâm đặc biệt đến một số chủ đề hoặc đồ vật nhất định.
• Khả năng không đồng đều: Một số trẻ tự kỷ có thể giỏi trong một lĩnh vực như toán học, âm nhạc, hoặc ghi nhớ, nhưng yếu ở các kỹ năng khác.

3.2. Dấu hiệu trẻ thiểu năng trí tuệ

• Chỉ số IQ thấp: Trẻ thường có chỉ số IQ dưới 70, cho thấy khả năng trí tuệ kém hơn mức trung bình.
• Chậm phát triển kỹ năng: Trẻ gặp khó khăn trong việc học tập, tự chăm sóc bản thân, giao tiếp và hòa nhập xã hội.
• Khả năng nhận thức thấp: Trẻ có thể gặp khó khăn trong việc hiểu các khái niệm cơ bản như màu sắc, số đếm hoặc thời gian.
• Thích nghi chậm: Trẻ cần sự hỗ trợ nhiều hơn trong các hoạt động hàng ngày như ăn uống, vệ sinh và di chuyển.

4. Sự khác biệt chính giữa trẻ tự kỷ và trẻ thiểu năng trí tuệ

5. Các phương pháp hỗ trợ phù hợp

5.1. Hỗ trợ trẻ tự kỷ

• Trị liệu hành vi: Phương pháp ABA (Phân tích hành vi ứng dụng) giúp trẻ phát triển kỹ năng giao tiếp, xã hội và kiểm soát hành vi tiêu cực.
• Trị liệu giao tiếp: Sử dụng hệ thống giao tiếp bằng hình ảnh (PECS) hoặc thiết bị hỗ trợ.
• Giáo dục đặc biệt: Áp dụng phương pháp TEACCH, cung cấp môi trường học tập có cấu trúc rõ ràng.
• Hoạt động điều hòa cảm giác: Giúp trẻ xử lý và thích nghi với các kích thích giác quan.

5.2. Hỗ trợ trẻ thiểu năng trí tuệ

• Giáo dục thực tiễn: Tập trung vào việc dạy các kỹ năng sống hàng ngày như tự chăm sóc, vệ sinh cá nhân, và sử dụng phương tiện công cộng.
• Hỗ trợ học tập: Sử dụng các công cụ và phương pháp đơn giản, dễ hiểu để giảng dạy.
• Tăng cường kỹ năng xã hội: Hỗ trợ trẻ học cách giao tiếp và tương tác trong cộng đồng.
• Trị liệu nghề nghiệp: Chuẩn bị cho trẻ các kỹ năng nghề nghiệp cơ bản để tăng tính độc lập.

6. Thách thức và giải pháp khi chăm sóc

6.1. Thách thức

• Nhầm lẫn giữa tự kỷ và thiểu năng trí tuệ có thể dẫn đến việc áp dụng sai phương pháp hỗ trợ.
• Sự khác biệt trong mức độ phát triển giữa các trẻ cùng nhóm tuổi tạo áp lực cho gia đình và nhà trường.
• Xã hội thiếu hiểu biết và kỳ thị đối với trẻ gặp khó khăn về phát triển.

6.2. Giải pháp

• Đánh giá chính xác: Cần sự phối hợp giữa bác sĩ, nhà tâm lý học và giáo viên để đánh giá toàn diện.
• Tăng cường giáo dục cộng đồng: Giúp xã hội hiểu rõ hơn về tự kỷ và thiểu năng trí tuệ để giảm kỳ thị.
• Hỗ trợ cá nhân hóa: Xây dựng kế hoạch giáo dục và can thiệp dựa trên nhu cầu và khả năng của từng trẻ.

7. Kết luận

Trẻ tự kỷ và trẻ thiểu năng trí tuệ đều là những cá nhân đặc biệt. Các bé cần được hỗ trợ phù hợp để phát triển tiềm năng của mình.

Mặc dù có sự chồng chéo trong một số triệu chứng. Nhưng hai tình trạng này khác biệt rõ ràng về nguyên nhân, biểu hiện và phương pháp hỗ trợ.

Hiểu rõ và phân biệt được tự kỷ và thiểu năng trí tuệ không chỉ giúp gia đình, nhà trường mà cả xã hội có cái nhìn đúng đắn, từ đó xây dựng môi trường hỗ trợ tối ưu để các trẻ phát triển và hòa nhập một cách tốt nhất.

Hãy nhớ rằng, với tình yêu thương, kiên nhẫn và sự hỗ trợ đúng đắn, mọi trẻ đều có thể tiến xa hơn trong cuộc sống.

Với triết lý giáo dục Montessori làm nền tảng, PodDecor Việt Nam tạo ra các sản phẩm đồ chơi trẻ em và giáo cụ giảng dạy bằng gỗ tiện lợi – thông minh – an toàn và thân thiện với trẻ nhỏ. 

Địa chỉ: Yên Sở – Hoài Đức – Hà Nội

Điện thoại: 0904.222.568

Email: poddecorvietnam@gmail.com