7 bí quyết dạy kỹ năng lắng nghe cho trẻ mầm non

Kỹ năng lắng nghe trong giao tiếp là một trong những kỹ năng cơ bản và quan trọng trong giai đoạn phát triển đầu đời của trẻ. Đối với trẻ mầm non, lắng nghe không chỉ là quá trình thu nhận âm thanh mà còn giúp trẻ hiểu, học từ mới và xây dựng nền tảng ngôn ngữ.

Khi trẻ có kỹ năng lắng nghe tốt, trẻ sẽ dễ dàng học hỏi, tăng cường khả năng giao tiếp, hiểu được cảm xúc của người khác và phát triển khả năng tự tin bày tỏ suy nghĩ của mình.

1. Kỹ năng lắng nghe là gì?

Kỹ năng lắng nghe là khả năng tiếp nhận, hiểu, và phản hồi một cách hiệu quả những thông điệp mà người khác truyền đạt. Đây là một trong những kỹ năng giao tiếp quan trọng. Giúp cá nhân thấu hiểu người khác, tăng cường mối quan hệ và tránh những hiểu lầm không đáng có.

Lắng nghe không chỉ là nghe đơn thuần mà đòi hỏi người nghe phải chú ý. Duy trì sự tập trung vào người nói, hiểu được cảm xúc và nội dung mà người nói muốn truyền tải.

Kỹ năng lắng nghe bao gồm việc đặt câu hỏi khi cần. Phản hồi phù hợp để thể hiện sự đồng cảm và quan tâm. Ghi nhớ các chi tiết quan trọng trong cuộc trò chuyện. Đặc biệt, lắng nghe chủ động đòi hỏi người nghe cần tập trung và kiên nhẫn,. Không ngắt lời và không suy nghĩ trước về phản hồi khi người khác đang nói.

Lắng nghe tốt có vai trò quan trọng trong mọi mối quan hệ, từ cá nhân đến công việc. Trong môi trường làm việc, kỹ năng lắng nghe giúp nâng cao hiệu quả giao tiếp nhóm, giảm bớt xung đột và thúc đẩy tinh thần hợp tác.

Với trẻ em, việc giáo dục từ sớm cũng giúp xây dựng lòng tự tin và khả năng hiểu biết sâu sắc về thế giới xung quanh.

2. Bí quyết dạy kỹ năng lắng nghe hiệu quả cho trẻ

2.1. Tạo môi trường lắng nghe tích cực

• Giảm tiếng ồn xung quanh: Trong lớp học hoặc ở nhà, nên đảm bảo không gian yên tĩnh để trẻ có thể tập trung lắng nghe. Tránh để tiếng tivi, radio hay điện thoại gây nhiễu khi trò chuyện hoặc trong giờ học.
• Giao tiếp một cách rõ ràng: Khi nói chuyện với trẻ, cần nói rõ ràng, chậm rãi và nhìn thẳng vào mắt trẻ. Điều này giúp trẻ dễ dàng tiếp thu và cảm nhận ý nghĩa của câu chuyện.

2.2. Sử dụng chuyện

Kể chuyện thường xuyên:

Truyện kể luôn là công cụ tuyệt vời để giúp trẻ phát triển kỹ năng nghe. Chọn những câu chuyện ngắn, có hình ảnh minh họa sinh động để thu hút sự chú ý của trẻ. Thông qua việc nghe kể chuyện, trẻ sẽ dần biết cách lắng nghe, phân tích và ghi nhớ thông tin.

Sử dụng âm nhạc và bài hát:

Âm nhạc có giai điệu dễ nhớ và lặp lại, giúp trẻ tiếp nhận thông tin một cách tự nhiên. Hãy cho trẻ nghe những bài hát vui nhộn, có lời dễ hiểu và khuyến khích trẻ lắng nghe giai điệu, ca từ. Âm nhạc không chỉ giúp trẻ thư giãn mà còn phát triển khả năng lắng nghe và ghi nhớ.

2.3. Dùng các trò chơi phát triển kỹ năng lắng nghe

Trò chơi “Lắng nghe âm thanh”:

Cho trẻ nghe các âm thanh khác nhau như tiếng chim hót, tiếng nước chảy, tiếng xe cộ và yêu cầu trẻ đoán đó là âm thanh gì. Trò chơi này sẽ giúp trẻ rèn luyện khả năng phân biệt các âm thanh và nâng cao khả năng tập trung lắng nghe.

Trò chơi “Làm theo hướng dẫn”:

Trò chơi này yêu cầu trẻ lắng nghe và làm theo những hướng dẫn đơn giản. Ví dụ, yêu cầu trẻ làm các động tác như “vỗ tay”, “đứng lên” hoặc “ngồi xuống”. Đây là cách hữu hiệu để giúp trẻ lắng nghe cẩn thận và thực hiện hành động một cách chính xác.

2.4. Khuyến khích trẻ hỏi và trả lời

Khuyến khích đặt câu hỏi:

Trẻ có thể chưa hiểu hết những gì mình nghe được, vì vậy hãy tạo cơ hội để trẻ hỏi lại. Việc đặt câu hỏi giúp trẻ xác nhận và hiểu rõ thông tin hơn, đồng thời rèn luyện khả năng nghe hiểu và suy nghĩ.

Tạo cơ hội để trẻ trả lời:

Khi trẻ trả lời câu hỏi hoặc thể hiện quan điểm, người lớn hãy chú ý lắng nghe để trẻ cảm thấy được tôn trọng. Điều này cũng giúp trẻ học cách lắng nghe trong giao tiếp hai chiều.

2.5. Sử dụng các biểu cảm và ngôn ngữ cơ thể

Diễn tả bằng nét mặt và cử chỉ:

Khi giao tiếp, người lớn nên sử dụng nét mặt và cử chỉ tay để giúp trẻ hiểu nội dung. Những biểu cảm vui, buồn, ngạc nhiên giúp trẻ liên kết âm thanh với cảm xúc và ngữ cảnh, giúp việc nghe trở nên thú vị và dễ hiểu hơn.

Đặt câu hỏi dẫn dắt bằng ngôn ngữ cơ thể:

Khi đặt câu hỏi như “Bạn nghĩ thế nào?” hoặc “Điều đó có ý nghĩa gì nhỉ?”, người lớn có thể sử dụng cử chỉ như nhún vai hoặc gật đầu để khuyến khích trẻ trả lời và tập trung vào nội dung nghe.

2.6. Sử dụng lời khen và khuyến khích

Khen ngợi khi trẻ lắng nghe tốt:

Khi trẻ lắng nghe chăm chú và hiểu đúng ý của người nói, hãy khen ngợi. Điều này giúp trẻ có động lực lắng nghe hơn và nhận ra tầm quan trọng của việc lắng nghe.

Khuyến khích trẻ tự tin thể hiện ý kiến:

Khi trẻ hiểu đúng và có ý kiến về nội dung, hãy khuyến khích trẻ chia sẻ. Qua đó, trẻ không chỉ luyện kỹ năng lắng nghe mà còn phát triển khả năng diễn đạt, trình bày.

2.7. Luyện tập thường xuyên

Tạo thói quen lắng nghe hàng ngày:

Luyện kỹ năng lắng nghe là quá trình lâu dài, đòi hỏi sự kiên nhẫn và luyện tập hàng ngày. Cha mẹ hoặc giáo viên có thể dành thời gian mỗi ngày để đọc sách, kể chuyện và trò chuyện cùng trẻ, giúp trẻ rèn luyện kỹ năng nghe một cách tự nhiên.

Đặt lịch nghe có chủ đề:

Mỗi ngày có thể chọn một chủ đề nghe như động vật, thiên nhiên, đồ chơi… điều này giúp trẻ có thêm kiến thức và hình thành thói quen lắng nghe theo chủ đề.

3. Lợi ích khi trẻ có kỹ năng lắng nghe tốt

• Phát triển ngôn ngữ và giao tiếp: Trẻ có kỹ năng nghe tốt sẽ dễ dàng tiếp thu ngôn ngữ và cải thiện khả năng giao tiếp. Lắng nghe là bước đầu để trẻ học từ mới và ngữ pháp, giúp trẻ nói chuyện tự tin và mạch lạc hơn.
• Tăng khả năng tập trung và kiên nhẫn: Lắng nghe yêu cầu trẻ tập trung vào nội dung trong thời gian dài. Việc này giúp trẻ dần phát triển tính kiên nhẫn và khả năng chú ý.
• Tăng cường kỹ năng xã hội: Kỹ năng lắng nghe là nền tảng của giao tiếp hiệu quả, giúp trẻ học cách thấu hiểu, đồng cảm và tạo dựng mối quan hệ với người khác.

Phát triển kỹ năng lắng nghe cho trẻ mầm non là một hành trình dài và đòi hỏi sự kiên nhẫn của cả cha mẹ lẫn giáo viên.

4. Bài tập tình huống về kỹ năng lắng nghe cho trẻ

Bài Tập 1: “Lắng nghe và làm theo chỉ dẫn”

Mục tiêu:

• Giúp trẻ thực hành kỹ năng lắng nghe và làm theo hướng dẫn cụ thể, rèn khả năng chú ý và ghi nhớ thông tin.

Mô tả bài tập:

Giáo viên chuẩn bị các chỉ dẫn đơn giản mà trẻ có thể dễ dàng thực hiện. Mỗi chỉ dẫn bao gồm một chuỗi các hành động ngắn, chẳng hạn như: “Đứng lên, vỗ tay hai lần, rồi ngồi xuống.” Giáo viên có thể tăng dần độ phức tạp của các chỉ dẫn, thêm vào nhiều hành động khác nhau để thử thách khả năng lắng nghe của trẻ.

Thực hiện:

1. Giáo viên đứng trước lớp và yêu cầu trẻ tập trung lắng nghe.
2. Giáo viên nêu các chỉ dẫn và yêu cầu trẻ thực hiện theo.
3. Sau khi hoàn thành, giáo viên có thể đưa ra các lời khen ngợi và khuyến khích trẻ đã lắng nghe và thực hiện tốt.

Lợi ích:

Bài tập này không chỉ giúp trẻ rèn kỹ năng lắng nghe mà còn phát triển khả năng tập trung và ghi nhớ. Khi phải lắng nghe và làm theo chỉ dẫn, trẻ học cách chú ý hơn đến từng câu nói, nắm bắt thông tin nhanh và thực hiện chính xác.

Bài Tập 2: “Chú bé và câu chuyện bí mật”

Mục tiêu:

• Rèn luyện kỹ năng lắng nghe câu chuyện và ghi nhớ chi tiết. Đồng thời, bài tập này giúp trẻ phát triển kỹ năng phản hồi dựa trên thông tin đã nghe.

Mô tả bài tập:

Giáo viên kể một câu chuyện ngắn và yêu cầu trẻ lắng nghe. Câu chuyện có thể là một mẩu truyện cổ tích đơn giản với vài chi tiết thú vị và dễ nhớ. Sau khi kể xong, giáo viên sẽ hỏi trẻ các câu hỏi xoay quanh câu chuyện để xem trẻ có lắng nghe và nhớ được những chi tiết quan trọng không.

Thực hiện:

1. Giáo viên bắt đầu câu chuyện và yêu cầu trẻ ngồi yên, tập trung nghe.
2. Sau khi kết thúc, giáo viên đặt một số câu hỏi đơn giản liên quan đến nội dung truyện, chẳng hạn: “Chú bé đã gặp ai đầu tiên trong khu rừng?” hoặc “Nhân vật chính của câu chuyện tên là gì?”
3. Giáo viên khuyến khích trẻ trả lời và khen ngợi những trẻ đã lắng nghe tốt.

Lợi ích:

Bài tập này giúp trẻ không chỉ rèn kỹ năng lắng nghe mà còn học cách chú ý đến chi tiết trong câu chuyện. Trẻ sẽ học được cách xử lý thông tin và phản hồi dựa trên những gì mình đã nghe, từ đó phát triển khả năng tư duy và trí nhớ.

Bài Tập 3: “Nghe và đoán tiếng động”

Mục tiêu:

• Phát triển khả năng lắng nghe âm thanh và giúp trẻ nhận diện âm thanh từ các tình huống quen thuộc trong cuộc sống.

Mô tả bài tập:

Giáo viên chuẩn bị một số âm thanh quen thuộc và đơn giản như tiếng chim hót, tiếng xe cộ, tiếng mưa rơi, tiếng chó sủa, hay tiếng chuông. Giáo viên cho trẻ nghe từng âm thanh và yêu cầu trẻ đoán xem âm thanh đó phát ra từ vật gì hoặc sự việc gì.

Thực hiện:

1. Giáo viên phát từng âm thanh cho trẻ nghe và yêu cầu trẻ giữ yên lặng để nghe rõ.
2. Sau mỗi âm thanh, giáo viên hỏi trẻ xem đó là âm thanh gì và để trẻ tự đoán.
3. Sau khi trẻ đoán xong, giáo viên sẽ bật âm thanh lại một lần nữa và giải thích nếu cần.

Lợi ích:

Bài tập này giúp trẻ phát triển khả năng phân biệt và nhận diện âm thanh. Trẻ cũng học cách chú ý và tập trung vào các chi tiết khác nhau trong âm thanh, giúp tăng cường kỹ năng lắng nghe một cách trực quan và sinh động.

Những bí quyết trên không chỉ giúp trẻ hình thành kỹ năng nghe mà còn tạo điều kiện cho trẻ phát triển toàn diện về ngôn ngữ, khả năng giao tiếp và xã hội. Với sự hỗ trợ và khuyến khích từ người lớn, trẻ sẽ dần trở thành những người biết lắng nghe, đồng cảm và tự tin trong giao tiếp.

Bạn nên đọc

7 phương pháp dạy kỹ năng làm việc nhóm cho trẻ mầm non Các nét cơ bản mầm non khởi đầu của hành trình chữ viết 5 nguyên tắc dạy số cho trẻ mầm non hiệu quả Trẻ tự kỷ: Dấu hiệu và phương pháp dạy trẻ tự kỷ hiệu quả